در آستانه سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی،  فرزند ارشد آیت الله هاشمی رفسنجانی در گفت و گویی مباحث مختلفی از جمله مشورت های حاج قاسم با آیت الله هاشمی رفسنجانی و ماجرای تصمیم ایشان برای خروج از سپاه را مطرح کرد که بعضی از آنها از جمله جلسه سردار سلیمانی و مرحوم هاشمی رفسنجانی بعد از تنش ایران و افغانستان در سال 1377، پیش از این منتشر نشده است.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
آقای مهندس! در ایام سالگرد شهادت سردار سلیمانی هستیم. در خاطرات آقای هاشمی خیلی اسم حاج قاسم را می بینیم. یعنی از دهه 60 به واسطه اینکه همشهری بوده اند و ایشان هم فرمانده لشکر کرمان بوده اند، خیلی ارتباط داشتند؛ تا آخر هم ظاهرا این ارتباط بوده است. در خصوص کیفیت این ارتباط برای ما بگویید.

سردار سلیمانی کرمانی بودند و از همان ابتدای جنگ هم فرماندهی لشکر 41 ثارالله را بر عهده داشتند و با توجه به اینکه آیت الله هاشمی رفسنجانی هم به عنوان فرمانده جنگ عمل می کردند، ارتباطات عمیقی بین این دو بزرگوار وجود داشت. بعد از اینکه جنگ تمام شد هم ایشان مسئولیت هایی را در استان های کرمان و سیستان و بلوچستان، مخصوصا در امر مبارزه با مواد مخدر و قاچاق و مسائل مربوط به رفع آسیب های اجتماعی آن مناطق بر عهده گرفتند. لذا این ارتباط برقرار بود تا اینکه فرمانده سپاه قدس شدند.

رفت و آمدهای زیادی بین حاج قاسم سلیمانی و آیت الله هاشمی رفسنجانی برقرار بود
من یادم هست که مقام معظم رهبری و سپاه در مورد بعضی از تصمیماتی که باید در خصوص فعالیت های سپاه و اقدامات برون مرزی گرفته می شد، مسئولیت هایی به آیت الله هاشمی رفسنجانی هم داده بودند و گزارشات فعالیت ها به سمع ایشان می رسید و رفت و آمدهای زیادی بین حاج قاسم سلیمانی و آیت الله هاشمی رفسنجانی برقرار بود و من در جای جای خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی می بینم که ایشان در خصوص تیزهوشی حاج قاسم و تسلط ایشان نسبت به اوضاع نوشته اند.

همین امسال ان شاء الله خاطرات سال 77 را چاپ می کنیم. جمله جالبی از آیت الله هاشمی رفسنجانی در سفری که به منطقه کرمان و جنوب شرق ایران داشته اند و شهید حاج قاسم سلیمانی هم همراه ایشان بوده اند.

در خاطرات هفت فروردین 1375 هست که «با هلی کوپترها به طرف جازموریان پرواز کردیم؛ در راه آقای سردار سلیمانی، فرمانده لشکر 41 ثارالله، توضیحات خوبی دادند. اطلاعاتش از استاندار که همراه ما بود بیشتر است. چون محلی و باهوش است».

این موضوع تا اواخر عمر ایشان هم ادامه داشت و همیشه سردار سلیمانی در ملاقات هایی که با آیت الله هاشمی رفسنجانی داشتند گزارشاتی به ایشان می دادند و آیت الله هاشمی رفسنجانی هم اگر نظراتی داشتند با ایشان مطرح می کردند و به نظر می آید که روابط تا آخر عمر هر دو بزرگوار بسیار عالی و خوب بود.

در مبارزه با آمریکا و اسرائیل باید در حدی پیش برویم که امکانات ما اجازه می دهد
فرمودید ایشان در رابطه با سپاه قدس مسئولیتی داشته اند. ریاست جمهوری آقای هاشمی سال 76 تمام شد و شهید سلیمانی اواخر سال 76 به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد. یعنی این مسئولیت بعد از دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی بود؟
در آن دوران بحث افغانستان پیش آمده بود و چون ایشان ریاست مجمع تشخیص را داشتند در این امر به مقام معظم رهبری، به خواسته خود مقام معظم رهبری، کمک می کردند.

در خصوص مسائل دیگر آقای هاشمی چه نظری داشتند؟ مثلا در مورد رژیم صهیونیستی و یا عراق در خاطرات ایشان چیزی هست؟
ایشان در مسائل کشورداری و دفاعی و اصولا برخورد با کشورهای دیگر، همیشه نظرشان این بود که باید در حدی دخالت کنیم که از توانمان بر می آید. وقتی توان ما در حدی نیست که بتوانیم به بعضی از مسائل برسیم، ورود به آن برای ما ایجاد شکست می کند. اگر این سیاست واقع گرایانه را نگاه کنید، می بینید که ما در امر مبارزه با آمریکا در منطقه و مبارزه با اسرائیل باید در حدی پیش برویم که امکانات ما اجازه می دهد و در کنار آن باید از روش های دیپلماتیک استفاده کنیم.

در هر جایی که لازم هست با سیاست های استکباری و صهیونیستی مخالفت کنیم ولی لازم نیست که همه جا از ابزار سلاح و برخوردهای فیزیکی استفاده شود. می توانیم به وظایفمان در حد توانایی موجود کشورمان فکر کنیم و اگر بیشتر از این جلو برویم، بعضی وقت ها می تواند مشکلاتی برای ما ایجاد کند که از پس آن مسائل بر نمی آییم و باعث زحمت برای مردم ما می شود.

نباید ماجراجویی هایی که نتیجه آن برای کشور معکوس است، شکل بگیرد
راجع به بحث رژیم صهیونیستی در زمان آقای احمدی نژاد کارهایی انجام شد؛ این اقدامات در مبارزه با رژیم صهیونیستی چقدر مؤثر است؟
در زمان آقای احمدی نژاد بحث هولوکاست مطرح شد و بعضی ها گفتند این موضوع به نفع رژیم صهیونیستی شد. چون باعث شد که مظلومیت جدیدی برای رژیم صهیونیستی ایجاد شود و کشورهای استکباری هم پشت موضوع آمدند و شرایطی را فراهم کردند که دوباره او در جهان جلوه کند. از این جهت گفتند که گفتن همه گونه حرف ها باید با سیاست باشد. یعنی آدم باید مواظب باشد حرفی که می زند چه اثری می تواند در پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی داشته باشد. اگر فقط جنبه ماجراجویی داشته باشد و به اهدافمان نرسیم، به صلاح کشور نیست و نباید از این جور ماجراجویی هایی که نتیجه آن برای کشور معکوس است، شکل بگیرد.

مرحوم مصدق 200 جلد کتاب آیت الله هاشمی را خریداری کرد
بعد از فوت آقای هاشمی شهید سلیمانی مصاحبه ای کردند و گفتند آقای هاشمی یک شخصیت ضد صهیونیست بود اما تاکتیک های متفاوتی نسبت به سایرین داشت.
ایشان فرمودند که آقای هاشمی هیچ وقت سیاست استکبارستیزی و صهیونیست ستیزی خودش را از دست نداد ولی از روش ها و تاکتیک های مختلفی استفاده می کرد. اصلا در کشور ما با موضوعی که آیت الله هاشمی رفسنجانی شروع کردند و کتاب اکرم زعیتر(سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار) را ترجمه کردند، این کتاب در آن موقع به قدری اثربخش بود که حتی مرحوم مصدق نامه ای نوشتند و گفتند من این کتاب را در جایی دیدم و حیفم آمد که این کتاب به دست مردم نرسد و حتی پول پرداخت کردند و 200 جلد خریداری و از طرف آقای مصدق توزیع شد.

در نهایت نمی شود گفت که آیت الله هاشمی رفسنجانی استکبارستیز و صهیونیست ستیز نبودند؛ خیلی هم به صورت جدی این کار را انجام می دادند. ولی همان جمله ای که گفتم در گذشته هم مدنظر بود. حتی زمان امام و مقام معظم رهبری همیشه این بحث بود که نظام جمهوری اسلامی در حد توانایی های واقعی خودش برای مبارزه با استکبار پیش برود و هر جایی فکر می کند این توانایی ها اجازه نمی دهد که عملیات فیزیکی را پیش بگیرد، لازم است که از بحث های سیاسی و دیپلماتیک استفاده کند. بعضا در این موارد دچار اختلاف نظر می شویم که زحماتی را برای مردم ایران ایجاد می کند.

ایشان جمله دیگری داشت و می گفت، «آقای هاشمی مشاور مجانی برای گروه های مقاومت بود». به جز مواردی که رسانه ای شده، آقای هاشمی چه ارتباطی با گروه های مقاومت داشتند؟
اکثر گروه های مقاومت که به ایران می آمدند با آیت الله هاشمی رفسنجانی ملاقات داشتند و بعضا سفرای آنها و یا نمایندگی هایی که در ایران داشتند با ایشان ملاقات می کردند. یکی از حُسن های آیت الله هاشمی رفسنجانی این بود که زیاد مطالعه می کردند و همه موارد را به دقت بررسی می کردند و اطلاعات خیلی قوی در مورد اکثر مسائلی که شما مطرح می کنید داشتند و بر اساس آن می توانستند تحلیل های واقع گرایانه بدهند.

همین واقع گرایی و عمل گرایی بود که ایشان را از بعضی دیگر از سیاسیون متمایز می کرد و به همین دلیل وقتی به اتفاقات گوش می دادند، می توانستند مشورت های واقع گرایانه در اختیار مقامات کشور قرار بدهند.

سیدحسن نصرالله در پیام بعد از فوت ایشان می گوید که ایشان در 34 سال گذشته حامی، یاور، تکیه گاهی بزرگ و پدری مهربان و دلسوز و مدافعی سرسخت برای ما در همه مراحل و شرایط بودند.

در پیام های تسلیتی که افراد مختلف بعد از فوت ایشان دادند، مخصوصا سیدحسن نصرالله، واضح نشان می دهد که نسبت به حرکات ایشان، مشورت هایی که داده می شده و یا کمک هایی که مدنظرشان بوده چگونه عمل می کردند. به نظر من آیت الله هاشمی رفسنجانی را باید همان مقدار استکبارستیز و صهیونیست ستیز دید که از اول عمرشان در قم کتاب «سرگذشت فلسطین» را نوشتند و مقدمه ای بر آن نوشتند که به خاطر آن مقدمه زندان هم رفتند. این حرکت همیشه در ذهن ایشان متبلور بوده ولی روش ها و تاکتیک ها فرق می کرده و به نظر می آید که باید هر موضوع سر جای خودش دیده شود.

در خاطرات سال 76 هست که ظاهرا آقای سلیمانی استعفا داده بودند و پیش آقای هاشمی آمدند و دبیر کمیسیون دفاعی مجمع شدند. درست هست؟

آیت الله هاشمی رفسنجانی در خاطره 14 آبان 1376 نوشته اند که سردار سلیمانی، فرمانده لشکر 41 ثارالله آمد و برنامه مراسم سرداران شهید استان کرمان و سیستان و بلوچستان را گفت؛ خیلی وسیع است و بیش از 700 میلیون تومان هزینه برداشته. خواست که من در مراسم شرکت کنم؛ رد نکردم. راجع به شغل خودش مشورت کرد؛ می خواهد از سپاه بیرون برود.

ارتباط مرحوم آیت الله هاشمی و شهید سلیمانی تا چه زمانی ادامه داشت؟
پس از پایان جنگ و در دوران سازندگی هم این ارتباط ادامه داشت و به دلیل فعالیت سردار سلیمانی در حوزه مبارزه با فقر و محرومیت زدایی و قاچاق در استان های سیستان و بلوچستان و کرمان، همکاری ایشان با دولت و ارتباط با رئیس جمهور قوی تر شد. پس از دوران سازندگی نیز این ارتباط ادامه یافت و نزدیکتر شد و در طول بیست سال ملاقات های منظم و مداومی بین سردار سلیمانی و آیت الله هاشمی رفسنجانی در مسائل مختلف از جمله مأموریت های سپاه قدس وجود داشت و بارها در خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی این امر منعکس است.

در یکی از نمونه ها که تاکنون منتشر نشده است آیت الله هاشمی نظر سردار سلیمانی درباره بحران سال 1377 میان ایران و افغانستان، که کشور را تا آستانه جنگ پیش برد، می پرسد و در خاطرات ایشان آمده که سردار سلیمانی منطقی ترین و بهترین تحلیل مسئولان مربوطه را ذکر می کنند.

منبع: جماران